مساجد تاریخی (۲) - مسجد شیخ لطف الله

در ضلع شرقی میدان نقش جهان و در مقابل کاخ عالی قاپو مسجدی واقع شده که "شاه عباس اول" آن را به احترام "شیخ لطف الله جبل عاملی" روحانی شیعه مذهب آن روزگار ساخته است. مسجد مذکور که در آن زمان مکان انجام امور مذهبی محارم شاه و محل تدریس "شیخ لطف الله جبل عاملی" به شمار می آمد با نام های دیگر چون "صدر" و "فتح الله" نیز شناخته می شد. سردر زیبای این بنا با کاشی های معرق سفید و لاجوردی تزئیین یافته و شامل نوشته هایی است که خطاط آن "علی رضا عباسی" خوشنویس مشهور عصر صفوی می باشد. این نوشته ها به خط ثلث تاریخ "١٠١۲ (ه.ق)" یعنی سال پایان ساخت سردر مسجد را در بر دارد. در عین حال به استناد قطعه کاشی قدیمی که در شبستان مسجد نصب گردیده سال "١٠١١ (ه.ق)" تاریخ شروع ساخت مسجد می باشد. از جمله ویژگی های منحصر به فرد این بنا که تکمیل و تزئین سایر قسمت های آن تا سال "١٠۲۸ (ه.ق)" به طول انجامیده می توان به گنبد کم ارتفاع و کروی شکلی اشاره کرد که با تزیینات اسلیمی و ختایی و نقوش در هم پیچیده ی انتزاعی هماهنگی بی نظیری را با زمینه خاکی رنگ گنبد نشان می دهد. این نقوش در کنار کتیبه خارجی گنبد که به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی نقش گردیده در بردارنده ی سوره های شمس، دهر و کوثر می باشد. در این بنا راه روی طویل و تاریک بخش ورودی با چرخشی "۴۵" درجه از محور شمال به جنوب، ما را در جهت قبله و به فضای اصلی زیر گنبد هدایت می کند. تزئینات کاشی کاری این قسمت نیز شامل دوایر و شمسه های متعدد به شکل پرهای دم طاووس، کتیبه های متعدد قرآنی و اشعاری از شیخ بهایی دانش مند معروف و مشهور عصر صفوی است که در دو ضلع شرقی و غربی گنبد خانه به خط ثلث و بنایی دو خطاط مشهور عصر صفوی یعنی "علی رضا عباسی" و "باقر بنا" نگاشته شده اند. البته در این قسمت محراب زیبایی نیزدیده می شود که تاریخ ساخت آن "١٠۲۸ (ه.ق)" و توسط "محمدرضا بن استاد حسین بنا اصفهانی" می باشد. مسلماً وجود این حجم از کاشی کاری های نفیس و رنگارنگ و توازن و هماهنگی بی نظیری که در عین کوچکی بنا در ساختار آن دیده می شود باعث شده تا این اثر تاریخی در عداد و نمونه های شاخص هنر ایرانی-اسلامی قرار گرفته و در تاریخ "١۵/١٠/١۳١٠" و با شماره "١٠۵" در لیست آثار ملی ایران ثبت گردد.

منابع این نوشتار محفوظ است.