جغرافیای اصفهان

شهر اصفهان با مساحتی بالغ بر ١۵۲۶"" کیلومتر مربع و ارتفاعی معادل "١۵۷۵" متر از سطح دریا، موقعیت مناسبی را در فلات مرکزی ایران و جلگه ی سبز و خرم زاینده رود به خود اختصاص داده است. این شهر با طول جغرافیایی "١۵ درجه" و "۳۹ دقیقه" و "۴٠ ثانیه" شرقی و عرض جغرافیایی "۳۲ درجه" و "۳۸ دقیقه" و "۳٠ ثانیه" شمالی در مرکز شهرستان و استان اصفهان قرار دارد. شهر یاد شده از شمال به شهرهای اردستان، نطنز و کاشان، از جنوب به شهرضا، از شرق به نائین و از سمت غرب به نجف آباد منتهی می گردد. این شهر از بخش هایی چون اصفهان، کوهپایه،‌ میمه، جرقویه و برخوار تشکیل یافته و تا سال "١۳۹٠ (شمسی)"، "١٨٠٠٠٠٠" نفر را در خود جای داده است. آب و هوای نیمه صحرایی و معتدل و بهره گیری از فصول چهار گانه و منظم، هم چنین وجود ارتفاعاتی چون کوه پیلا (سید محمد) در شمال غربی - آتش گاه و کوه دنبه در غرب - کوه کلاه قاضی، شاه کوه و صفه در جنوب و تپه های آبشار و شهرستان در سمت شرقی موقعیت ممتازی را به این شهر بخشیده است. جدای از این استقرار اصفهان در جلگه های رسوبی و سرسبز زاینده رود و قرار گرفتن آن در مسیر تلاقی شاه راه های تجاری و بازرگانی، هم چنین مرکزیت این شهر در کشور و دوری از نقاط مرزی خطرناک باعث گردیده تا اصفهان در طول ازمنه ی مختلف تاریخی در کنار رشد تدریجی و شکوفایی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش، به کانون تجمعات و استقرار گروه های انسانی و تمدن های گوناگون تبدیل گردد. البته در این میان نقش رودخانه "زاینده رود" به عنوان شریان حیاتی فلات مرکزی ایران بسیار حائز اهمیت است. این رودخانه که از ارتفاعات "زرد کوه بختیاری" و از شاخه ای به نام "کوه رنگ" سرچشمه می گیرد پس از طی مسافتی طولانی و سیراب نمودن اراضی کشاورزی به "باتلاق گاوخونی" منتهی می گردد. به نوشته اکثر محققان رودخانه "زاینده رود" در طول ازمنه مختلف زمین شناسی بارها تغییر مسیر داده و در منطقه اصفهان رسوبات بسیاری را بر جای گذارده است. وجه تسمیه این رودخانه به "زاینده رود" به آن جهت است که بسترش از سرچشمه تا مصب از خود زایش می کند و نامیده شدن آن به ماربین نیز به دلیل وجود پیچ و خم های متوالی در مسیر این رودخانه می باشد. صاحب کتاب ارزشمند "الاعلاق النفیسه" قرن "سوم (ه.ق)" این رودخانه را "زرین رود" نامیده و "حمزه اصفهانی" جغرافی دان و مورخ مشهور قرن "چهارم (ه.ق)" و "ابن حوقل بغدادی" مؤلف بزرگ مجلد "صوره الارض" نام آن را "زرن رود" ذکر کرده اند. علاوه بر موارد یاد شده بسیاری از شعرا و علمای دوره های مختلف تاریخ نیز در مورد این رودخانه و گوارایی آب آن مطالب و اشعاری سروده اند که از جمله آن ها می توان به "صاحب بن عباد" دانشمند بزرگ عصر دیلمیان و "حافظ شیرازی" سخن سرای بزرگ قرن "هشتم (ه.ق)" اشاره نمود. در آن زمان وجود رودخانه "زاینده رود" و پیدایش حواشی سرسبز و زیبای آن زمینه احداث باغ ها، قصرها و ابنیه با شکوهی را فراهم کرد که در ساحل این رود ساخته شدند، باغ هایی مانند کاران از دوره ی سلجوقی و کاخ های چون هفت دست، آئینه خانه و نمک دان از عصر صفوی که امروزه جز اسمی از آن ها باقی نمانده است.

.منابع این نوشتار محفوظ است