اثرات دما و رطوبت بر اشیاء و نقاشی های تاریخی

زوال اشیاء هنری امری است لاینقطع و مداوم که این عمل در نتیجه یک سری واکنش های فیزیکی و شیمیایی و در اثر عوامل محیطی خاص صورت می پذیرد. تغییرات فیزیکی و شیمیایی معمولا به هم وابسته اند و نور و رطوبت باعث افزایش هر دوی آن ها می گردند لذا با ثابت نگه داشتن رطوبت نسبی دما و نور می توان از اشیاء به شکل بهتری محافظت نمود. تغییرات و بالا رفتن دما و رطوبت نسبی موجب تخریب فیزیکی و شیمیایی مواد (آلی و غیر آلی) گردیده که این مواد در تزئینات و نقاشی ها کاربرد فراوان دارند. مواد و یا اشیایی که در نتیجه ی تخریب پیشرفته، سست شده اند و یا آن هایی که نسبت به جذب یا دفع رطوبت مستعدند در معرض چنین خرابی های واقعند. شیشه های مخدوش و گریان، مینا کاری های پوسته پوسته شده، اشیایی که بیماری برنز دارند، ظروف جلادار، چوب های رنگین، عاج، استخوان و چرم و رنگ ها و چسب های آلی موجود در نقاشی ها در زمره ی این مواد به شمار می آیند. دما و رطوبت متغیر موجب انبساط و انقباض مواد آلی شده که این انبساط و انقباض به مقدار کم نیز می تواند موجب ترک خوردگی و شکستگی لایه ها گردد. رطوبت و گرد و خاک زیاد هم ممکن است باعث زنگ زدگی فلزات و آسیب دیدن اشیاء و موتیف های تزئینی گردد لذا با دور نگه داشتن آن ها از جریان هوا، رادیاتورها، پنجره ها، گرمای مستقیم، لوله های آب سرد، نور زیاد و دیوارهای بیرونی می توان از آسیب دیدن شان جلوگیری نمود. دما و رطوبت بالا برای نقاشی ها نیز زیان بار است. دمای گالری ها و انبارها باید بین "۷۲ - ۶٨" درجه فارنهایت (۲٠ - ۲١ درجه سانتی گراد) و رطوبت نسبی ثابت هم در حدود "۵٠" درصد در هوا باشد به همین دلیل گرمای زیاد خصوصا نور ناشی از لامپ های فلاد، موجب بد شکل شدن و شکم دادن تابلوها گردیده و پوسته پوسته شدن های ریز را افزایش می دهد بنابراین نقاشی ها را نباید برای مدتی طولانی نزدیک پنجره، رادیاتور یا مجاری گرمایی به خصوص گرمای ناشی از لامپ های عکاسی قرار داد. حساسیت نقاشی ها نسبت به اشعه ماوراء بنفش و اشعه های قابل رویت دیگر نیز بر اساس مواد رنگی به کار گرفته شده، عناصر تشکیل دهنده و وجود یا عدم وجود جلا در آن ها متفاوت است و شرایط مطلوب نوری، هوای تمیز، دما و رطوبت مناسب به عمر نقاشی ها می افزاید. رطوبت نسبی باید همیشه در سطح ثابت و در حد معقول و مناسبی قرار داشته باشد چرا که رطوبت نسبی بالای "۶۵" درصد موجب کپک زدگی بر روی برخی از مواد گردیده و RH پایین تر از "۴٠" درصد نیز باعث شکنندگی آن ها می شود. چون افزایش دما احتمال و میزان واکنش شیمیایی در شی را بالا می برد. در نمایشگاه و انبارهای موزه می بایست دما و رطوبت هوا ثابت نگه داشته شود به همین دلیل وجود دستگاه های تهویه و کنترل رطوبت نسبی در کلیه اتاق ها امری ضروری است. خوش بختانه در دوره کنونی از رطوبت سنج های مختلفی برای نشان دادن رطوبت نسبی هوا استفاده می شود و دستگاه هایی نظیر بخار سنج هوا، رطوبت نگار ساعتی و کارت های رطوبت نما برای نشان دادن درصد رطوبت نسبی هوا مورد استفاده است. به کمک این وسایل می توان مقدار رطوبت موجود و متناسب با اشیاء هنری در هر قسمت را تعیین نمود.

منابع این نوشتار محفوظ است.