کاخ ها (۲) - کاخ هشت بهشت

یکی از آثار تاریخی اصفهان کاخ "هشت بهشت" می باشد. این بنای ارزشمند که توسط "شاه سلیمان" صفوی در میانه ی باغ "بلبل" (پارک شهید رجایی فعلی) احداث گردیده از جمله آثاری است که تاریخ ساخت آن به سال "١٠٨٠ (ه.ق)" باز می گردد. باغ وسیعی که عمارت "هشت بهشت" در آن واقع گردیده جزیی از باغ بزرگ "نقش جهان" بوده که "شاه اسماعیل اول" آن را احداث نمود ولی در زمان جانشینان وی، بخصوص "شاه عباس اول" به قطعات متعددی تقسیم شد. "میرزا محمد طاهر نصرآبادی" صاحب "تذکره نصر آبادی" در تاریخ بنای این کاخ "هشت بهشت" اشعاری را سروده که از هر مصرع آن با احتساب حروف ابجد سال "١٠٨٠ (ه.ق)" به دست می آید در مورد این کاخ اکثر سیاحان و جهانگردان ممالک اروپایی مطالبی را آورده اند که یکی از آن ها "ژان شاردن" فرانسوی است. وی در این مورد می نویسد اگرچه این بنا چندان با دوام و استوار نیست ولی فرح انگیزتر از مجلل ترین کاخ های ممالک اروپایی است. عمارت مذکور از همان ابتدا به دلیل برخورداری از ساختاری هشت ضلعی به نام هایی چون "هشت به هشت"، "هشت در بهشت" و "هشت بهشت" مصطلح گردید و با دو طبقه استوار بر یک پایه کرسی مانند قرار گرفت راه دسترسی به این کاخ از طریق پلکان هایی است که در دو سوی شرقی و غربی بنا قرار دارند. با گذر از این پله ها و طی نمودن عرض دو ایوان شرقی و غربی به فضای چهار صفه ای می رسیم که طاقی پوشیده از مقرنس های پتکانه و نقاشی ها و آینه کاری های شفاف آن را زینت داده اند. پیرامون این فضا اتاق های تو درتویی است که تزئینات آن ها نیز شامل آئینه کاری به شیوه ی مقعر و محدب، گچ بری و قطاربندی و نقاشی های دل انگیز و پر کاری است که غالبا به سبک مینیاتور و قهوه خانه ای و در طرح ها و نقش های جنگل، گرفته گیر و شکارگاه مشاهده می شوند. فواصل این اتاق ها و در میانه هر ضلع از بنا نیز ایوان های رفیع و با شکوه واقعند که با ساختاری از ستون های هشت ضلعی و سقفی پوشیده از آلت و لقط های چوبی بر شکوه و جلال این کاخ می افزایند. علاوه بر بخش های یاد شده وجود سه حوض چهل چشمه، مروارید و آبشار هم از دیگر بدیعیات این اثر ماندگار به شمار می آیند. اما در طبقه ی دوم مجموعه ای از راه روها، اتاق ها و در و پنجره های نفیس و ماندگار همچنین نگاره ها و آرایه های طلایی و آئینه کاری های پرکار و زیبای بی بدیل برگ دیگری از هنرمندی اساتید چیره دست آن زمان را به ظهور می رساند. متأسفانه امروزه از آن همه نرده های چوب زرنگار، قاب ها و جام های بلورین و آلت های شیشه ای رنگارنگ و ظریف اثری بر جای نمانده است چرا که در ادوار بعد از صفویه و به خصوص در عصر قاجار تغییرات بسیار چشم گیری در این کاخ داده شد. اما با این همه به عقیده "اندره گدار" که سال ها ریاست اداره امور باستان شناسی ایران را برعهده داشته کاخ "هشت بهشت" با تالاری که از هر سو باز و با چهار عمارت کلاه فرنگی ‍در چهار گوشه خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را خود حفظ کرده است و به همین دلیل در تاریخ "۲۲/۹/١۳١۳" و با شماره "۲۲۷" در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

منابع این نوشتار محفوظ است.