مشاهیر معاصر (۳) - غلام رضا عنایتی

یکی از اساتید خوش ذوق هنرهای اسلامی در زمینه کاشی کاری "غلام رضا عنایتی" می باشد. وی که فرزند "امیر قلی عنایتی" است در سال "١۳۵۵" متولد شد و پس از سپری نمودن دوران کودکی و جوانی و با توجه به شور و اشتیاقی که در زمینه کارهای هنری داشت، از سن "۲١" سالگی نزد استاد علی نیک خواه به شاگردی و کسب تجربه پرداخت. "عنایتی" پس از گذشت "۹" سال و با هم کاری در مرمت آثاری چون مسجد جامع حکیم، مسجد جامع عتیق و چند بنای دیگر خود را به عنوان استادکاری ماهر و کار آزموده مطرح نمود. وی با توجه به تجربیات ارزشمندی که در طی این مدت آموخته بود از سال "١۳٨۳" در عرصه هنر کاشی کاری وارد گردید و توانست نقشی موثر در جهت حفظ و احیای این یادگارهای تاریخی و زیبا ایفا نماید. تلاش های بی وقفه او به تدریج به ثمر نشست و ابنیه متعدد و زیبایی به دست توانای این هنرمند مرمت کار، باز پیرایی شد. از میان آثاری که وی مرمت کرده می توان به مرمت کاشی کاری اطراف حیاط مرکزی و گنبد زیرین مسجد جامع عباسی، تعمیر لچکی های سردر بازار قیصریه، استحکام بخشی کاشی های اطراف (گریو) و گنبد مسجد شیخ لطف اله، نصب کاشی های پلکان کاخ عالی قاپو، بازسازی لعابینه های سردر کلیسای وانک، تعمیر کاشی کاری های اطراف ایوان مسجد علی قلی آقا، مرمت ازاره های لعاب دار حرم امام زاده احمد، همچنین مرمت تزئینات کاشی کاری شده مساجد حاج رضا، ظلمات و حاج محمد جعفرآباده ای و بازپیرایی لعابینه های مدارس جده بزرگ، جده کوچک، نیم آورد، سلیمانیه و ناصریه اشاره کرد. البته این سابقه ی درخشان در خارج از شهر اصفهان نیز معروف و مشهور عام و خاص است به طوری که هنرمندی های او در مسجد ارشاد نجف آباد و باغ شاه پور شیراز نیز قابل مشاهده است. با بررسی کارنامه استاد "عنایتی" از او در مورد مراحل و ظرافت های هنر کاشی کاری سؤالاتی کردیم که ایشان نیز در جواب توضیحات مبسوطی را ارائه نمود. وی گام اول مرمت یک اثر تاریخی، هنری را در گرو اظهار نظر کارشناسان و مهندسین سازمان میراث فرهنگی در مورد تخمین میزان تخریب و راه کارهای پیشگیری از ادامه روند تخریب مجدد در بنا دانست و مرحله پس از آن را تهیه طرح و الگو از کاشی های آسیب دیده و شماره گذاری آن ها پیش از جدا نمودن از جای اصلی خود عنوان نمود. به گفته او این کار علاوه بر تسهیل در نصب مجدد کاشی ها امکانی را فراهم می آورد که در صورت مفقود شدن یا از بین رفتن تعدادی از کاشی ها با توجه به طرح و الگوی قبلی این تعداد کاشی مجددا تولید و بازسازی گردد. پس از این مرحله، نوبت به پاک نمودن پشت کاشی ها و سطح زیرین کار از آمودهای گچی باد کرده و فرسوده است تا دیگر بار بستری مناسب برای نصب مجدد کاشی ها فراهم آید. در اجرای این مرحله ابتدا باید سطحی صاف و یک دست را به نام تخمین (تخته گچی) نسبت به بخش مورد نظر در هر بنا از قبیل دیوار، گنبد، ستون و مناره به صورت صاف، قوسی و یا استوانه ای شکل برای نصب یک نواخت کاشی ها بر روی آن در نظر گرفت. سپس کاشی های تمیز شده را با طرح و الگوی قبلی و بر طبق شماره گذاری های صورت گرفته در اندازه های کوچکتری به نام پارچه بندی از سمت لعاب دار آن در کنار هم گذاشت و با کمی گل رس آنها را به یک دیگر متصل نمود. استفاده از این روش به خاطر آن است که پس از قرار گرفتن کاشی ها در جای اصلی خود زدودن گل رس از بخش لعابدار آن آسان و بی در دسر باشد و آسیبی به کاشی ها نرسد. مرحله بعدی نصب طناب ها و کلاف بندی هایی به نام سازو در پشت کاشی هاست که برای ایجاد اتصالی قوی تر بین پارچه بندی ها با سطح زیرین کار و با کمک قطعات فلزی کوچکی به نام کفگیرک صورت می پذیرد. کفگیرک ها با قرار گرفتن در لبه زیرین پارچه بندی مورد نظر، نقش موثری در ایجاد تعادل و انتقال وزن و فشار بر لایه های زیرین خود ایفا می نماید. در مرحله ی نهایی و پایانی نیز با قرار گرفتن پارچه بندی های کوچک و بزرگ در کنار یکدیگر و ریختن دوغ آب گچی بر پشت آن ها کار نصب کاشی ها به اتمام می رسد.