تخریب خانه های تاریخی (١) - خانه مشکی

این خانه ی زیبا و دیدنی که در دو بخش و با نام های میرزا ابوالشفیع و مهدی مشکی شناخته می شود در تاریخ ١٨/۹/١۳۵۴ و با شماره ثبت های ١١۵۶ و ١١۵۷ در فهرست آثار ملی ایران وارد شده و از جمله آثاری است که در بافت قدیمی و کوچه پس کوچه های درهم تنیده ی شهر قرار دارد. بنای مذکور که چندی پیش قسمت هایی از مجموعه ی تلوزیونی "پیک راستان" در ویرانه های آن تهیه و تولید گردید دارای پیشینه ای چهارصد ساله (صفویه) است که در زمان قاجاریه دچار تغییراتی شده و بخش هایی به آن الحاق گشته اند. برای دست رسی به این اثر ماندگار می بایست از ضلع جنوبی خیابان عبدالرزاق و ابتدای خیابان حکیم وارد کوچه ای به نام شیخ الاسلام شویم و پس از طـی مسافتی کوتاه به ورودی خانه ای دست یابیم که در گذر زمان و بی مهری اطرافیان با حالتی نیمه مخروبه و ویران رها گشته است. دیوارهای کاهگلی و درب دو لنگه ی چوبی خانه همچون ساکنان و مالکان مهربانش هر میهمان و تازه واردی را به درون بنا فرا می خوانند. با عبور از این قسمت و ورودی و کریاس کوچک خانه به راهرویی طویل و کشیده بر می خوریم که قوس های جناغی و طاقچه های کوچک و بزرگ آن، ضرب آهنگی زیبا را در این فضا پدید می آورند. پس از گذر از این راهرو به میان سرایی وسیع و مستطیلی شکلی می رسیم که حوضی با همین قاعده به همراه دو باغچه ی میانی آن، صدای گوش نواز شر شر آب و صفا و سرسبزی گذشته را در گوش ها زمزمه می کند. در اطراف همین حیاط فضاهای متعدد و زیبایی نیز وجود دارند که در ضلع غربی شامل دو اتاق نشیمن ساده و یک اتاق ارسی دار سه دری، در ضلع جنوبی در بر گیرنده شاه نشین مرکزی و اتاق پذیرایی از میهمان و در بخش های شرقی و شمالی حاوی خرابه هایی است که به دلیل عدم امکانات کافی و حمایت لازم جهت نگه داری این اثر تاریخی به این حال و روز اسفناک در آمده اند. قسمت شرقی خانه شامل  فضاهایی قرینه با ضلع غربی و ویرانه های جبهه شمالی در بردارنده دو اتاق گوشواره قرینه است که در دو سوی اتاق مرکزی دیده می شوند. گوشواره غربی این قسمت به کلی از میان رفته ولی تزئینات همتای شرقی آن نشان از اتاق وستاخ (عروس) یا مکانی خصوصی دارد که به تدریج در حال نابود شدن است. با گذر از این قسمت به حیاط دوم و اندرونی خانه وارد می شویم که فضاهای متعددی پیرامون آن را احاطه کرده اند. عناصر این قسمت شامل مطبخی بزرگ با چاه آب و حوضچه سنگی، محل نگاه داری دام و طیور، اتاق های دو دری و سه دری و شاه نشین بخش مرکزی خانه است که با ظاهری صلیبی شکل و ارسی های بالا رونده و گچ بری های اطراف طاق و دیواره ها و نیز جرزهایی پوشیده از آئینه و طاقچه های مزین به خطوط تزئینی و قطاربندی منظم فضایی رؤیایی و دل انگیز را پدید می آورند. البته در بخش زیرین این قسمت نیز فضای چهار صفه ی دیگری مشاهده می شود که با ازاره هایی از آجر خشت و کاشی (معقلی) و طاقچه های فراوان کوچک و بزرگ و قوس های نگه دارنده و طاقی عرق چین همانند یخچالی طبیعی محیط مناسبی را برای نگه داری مواد غذایی فاسد شدنی فراهم می آورد. همان طور که گفته شد متأسفانه کمبود منابع مالی و بی توجهی به این اثر تاریخی باعث گردیده تا بخش اعظمی از این بنا تخریب شده و خانه ها و اماکن مجاور نیز به بلند مرتبه سازی در اطراف آن اقدام ورزند. شدت این تخریب ها در ضلع شرقی و شمالی حیاط اصلی خانه به حدی است که دیگر امکان مرمت و باز پیرایی آن وجود ندارد.