ملات ساروج

"ساروج" یکی از ملات های سنتی ایران است که در زمره ی ملات های آبی  به شمار می آید. این ملات که با رطوبت و آب سر و کار دارد در گذشته به خاطر نفوذ ناپذیری بالا مورد توجه بسیار قرار داشت در آن زمان "ساروج" یکی از محکم ترین ملات ها در ساختمان سازی بود ملاتی که ساختار اصلی آن از ترکیب "آهک با سیلیس" فعال شکل می‌ گرفت "سیلیس" نوعی از کانی های غیر فلزی سخت به رنگ سفید تا خاکستری تیره با فرمول شیمیایی "sio2" است که فراوان‌ ترین ترکیب اکسیدی موجود در پوسته زمین به شمار می آید. این شبه فلز جامد بدون بو دارای سختی و نقطه ذوب بالا و غیر قابل انحلال در آب می باشد و در حالت بلوری به رنگ خاکستری تار و جلای فلزی در طبیعت یافت می گردد در حال حاضر "سیلیس" در ساخت و تولید آجر ماسه آهکی صنایع آب و کنترل سایندگی و خوردگی لوله های آب کاربرد دارد. بنابراین می توان این گونه حدس زد که این کانی در گذشته نیز ماده مناسبی برای ترکیب با آهک جهت استفاده در منابع و مخازن آبی بوده است سازه هایی نظیر سدها، آب‌ انبارها، حوض ها، پل ها، حمام ها و قلعه ها که با سنگ و "ساروج" ساخته می شدند. با بررسی مواد تشکیل دهنده "ساروج" معلوم می گردد که این ملات با وجود مقدار مناسبی آهک، خاک رس و خاکستر بادی به مقاومت مشخصی دست می یابد و باقی ماندن مواد اضافی در داخل آن تأثیر چندانی در مقاومت  فشاری شن خواهد داشت "ساروج" ملاتی بسیار دیرگیر است و استفاده از برخی مواد در ترکیبات آن مقاومت اولیه اش را افزایش خواهد داد با این روند می توان گفت که "ساروج" در گذشته جای گزین مناسبی برای ملات های امروزی بوده که مقاومت بالا و نفوذ پذیری کمی داشته است با توجه به خاصیت اصلی "ساروج" یعنی نفوذ پذیری بسیار اندک در برابر رطوبت از این ملات به عنوان روکشی مناسب در جهت تقویت سازه‌های در تماس با آب استفاده می گردید هم چنین به دلیل برخورداری "ساروج" از سطحی صاف و صیقلی در تزئینات ساختمان نیز کاربرد داشت. یکی از معایب اصلی "ساروج" خاصیت کاهش یافتن حجم آن است که با توجه به کاربرد آن در امر پوشش، این ویژگی باعث ترک خوردگی در سطح و ایجاد اختلال در نقش اصلی آن می گردد. برای کاهش اثرات این عامل مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی نظیر ساقه های گیاهی به نام "لوئی" که از نی های کنار رودخانه بدست می‌آمد و "پشم" حیواناتی چون بز و شتر استفاده می‌گردید در بعضی مواقع هم که مواد اصلی تشکیل دهنده "ساروج" یعنی آهک و خاکستر کمیاب بود برای بدست آوردن "ساروج" از ترکیب ماسه ریز دانه و خاک رس استفاده می‌شد در هر حال پی بردن به کارکرد این ملات در سازه های آبی امری واضح و ضروری است چرا که با بر هم خوردن این عمل لطمات جبران ناپذیری به سازه ها و بناهای آبی وارد می شود. 

منابع این نوشتار محفوظ است.